Bàu Tró – Một hồ nước ngọt nằm sát biển Nhật Lệ, nước quanh năm và chưa bao giờ cạn. Xung quanh hồ là những dải rừng phi lao, rừng tràm xanh mát giữa bốn bề cát trắng phong cảnh hữu tình nên thơ. Không chỉ là hồ nước ngọt cung cấp nguồn nước sạch cho nhân dân thành phố Đồng Hới bấy lâu, Bàu Tró còn là nơi tồn tại những dấu tích cư trú và sinh sống của người nguyên thủy thời hậu kỳ đồ đá.

Bàu Tró thuộc địa phận phường Hải Thành, thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình tương truyền là bàu nước ngọt sạch nhất, sạch hơn nước giếng của người dân trong vùng. Khi chưa có nhà máy nước, người dân Đồng Hới thường uống nước Bảo Ninh chở sang. Nơi đây hoang vắng, chưa có dân cư và có miếu Long Vương, thờ thần Hà Bá nổi tiếng linh thiêng, hồ được giữ sạch sẽ, người dân chỉ đến đây lấy nước về dùng vào việc cúng giỗ chứ ít khi lấy nước Bàu Tró về dùng hàng ngày.

Không hiểu hồ Bàu Tró được hình thành như thế nào và từ bao giờ, Bàu Tró sâu, rộng bao nhiêu và đáy hồ ở đâu? Chỉ nghe truyền thuyết dân gian kể lại rằng Bàu Tró rất sâu, sâu không có đáy. Người ta đã thử bằng cách chèo thuyền ra giữa hồ, buộc đá vào dây thả xuống hồ để đo chiều sâu, thế nhưng thả hoài dây cũng chẳng chùn. Đến khi hết dây này, nối thêm dây khác cũng không thấy đá chạm đáy, nên đến bây giờ vẫn chưa rõ chiều sâu hồ Bàu Tró là bao nhiêu.

Tục truyền rằng Bàu Tró là dấu chân để lại của một người khổng lồ khi đi qua vùng đất này. Bởi vào mùa hè, khi mực nước trong hồ cạn xuống thì trông hồ giống như một dấu bàn chân trái khổng lồ.

Lại có chuyện kể rằng: có một trận lũ rất lớn tại Trốc Vực ở huyện Lệ Thủy (Quảng Bình), cuốn trôi nhiều nhà cửa, cây cối theo dòng nước. Một thời gian không lâu sau lũ, người ta thấy xuất hiện những trái bưởi to ở hai bên bờ Bàu Tró – một loại bưởi được trồng ở vực Trốôc Vực nên đã ngờ rằng hồ Bàu Tró có đáy ngầm thông với Trôốc Vực cách đó hơn 50 km. Rồi vào mùa mưa, người ta thấy mặt hồ bồng bềnh những mảng lá khô của rừng Trường Sơn. Và từ đó, người ta kết luận, có một dòng sông ngầm chảy trong lòng đất Quảng Bình.

Đứng trên đồi cát thuộc phường Hải Thành nhìn xuống, thấy biển và hồ Bàu Tró chỉ cách nhau vài gang tay. Những ngày biển nổi sóng lớn cứ tưởng như biển sẽ hòa nhập vào với hồ. Lạ nhất là dù chỉ cách nhau có gang tấc như vậy nhưng nước hồ Bàu Tró lại ngọt như là nước suối trên rừng.

Trước đây, thời Pháp thuộc người ta đã đặt một nhà máy bơm dẫn nước từ Bàu Tró về Đồng Hới, đẩy nước lên tháp cao ở Đồng Phú. Từ tháp đó, nước tỏa đi các nơi, về các công sở, dinh thự, đồn bốt của Pháp hoặc vào trường học, bệnh viện, các xí nghiệp của người Pháp quản lý.

Nay, cảnh quan xung quanh hồ Bàu Tró khá u tịch và lãng mạn. Bao bọc xung quanh hồ là những đồi cát vàng, đồi cát trắng. Trên đó, rừng phi lao bạt ngàn xanh um dày đặc, tạo vành đai ngăn gió và sóng biển, ngăn cả những trận bão cát xâm thực Bàu Tró và những khu cư dân dọc bãi biển Nhật Lệ. Quanh năm, đứng trong gió và sóng biển, rừng phi lao mảnh mai, mềm mại như bay như liệng, như vờn như múa, ngọn phi lao quyện vào gió, gió quyện vào phi lao tạo nên âm thanh vi vu, rào rạt, véo von.